Roboty ziemne a BHP
Roboty ziemne są nieodzowną częścią każdej budowy. Należą do nich wszelkie roboty budowlane polegające na wydobywaniu gruntu naturalnego, jego przemieszczaniu oraz nadawaniu mu pożądanego kształtu, zgodnie z wymogami projektu. Sposób ich wykonywania zależy od rodzaju wznoszonej budowli, przede wszystkim jej wielkości, lokalizacji i czasu wykonania. Do robót ziemnych związanych ze wznoszeniem budynków należą wykopy wykonywane w celu budowy fundamentów i podziemia oraz wykopy dla różnego rodzaju instalacji. Zasady zapewnienia bezpieczeństwa podczas wykonywania tego typu robót reguluje Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych.
Zagrożenia podczas wykopów
W miejscach, gdzie prowadzone są prace ziemne, zagrożenia podzielić można na 2 rodzaje: zagrożenia dla osób przebywających na placu budowy, ale nie prowadzących prac, oraz dla osób te prace wykonujących. Aby zabezpieczyć pierwszą z wymienionych grup osób, należy przede wszystkim oznakować wszelkie wykopy, ponieważ najczęstsze zagrożenie stanowi właśnie wpadnięcie do wykopu. Dlatego na czas zmroku i nocy taki wykop trzeba obowiązkowo zabezpieczyć balustradami zaopatrzonymi w czerwone stałe lub żółte migające światła ostrzegawcze. Powinny się one znajdować się w odległości min. 1 m od krawędzi wykopu. W szczególnych przypadkach wykop należy też szczelnie przykryć. W przypadku gdy teren, na którym prowadzone są prace nie może być ogrodzony, wykonawca zobowiązany jest zapewnić jego stały nadzór.
Pracownicy natomiast najczęściej narażeni są na zasypanie w wyniku zawalenia się ścian wykopu, wpadnięcie do wykopu, np. na skutek uderzenia przez ruchomą część jednej z maszyn, obsunięcie się ziemi z krawędzi wykopu, spadanie na pracujących w wykopie brył ziemi i kamieni.
Zasady bezpieczeństwa przy wykonywaniu prac ziemnych
Aby zminimalizować zagrożenia i ryzyko osunięcia się gruntu, powinno się przestrzegać podstawowych zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, tj. zabezpieczyć ściany wykopu począwszy od 1 m głębokości. Zabezpieczenie to polega na wykonaniu wykopu ze ścianami (skarpami) pochylonymi. Pochylenie skarpy będzie zależne głównie od rodzaju gruntu i warunków atmosferycznych. W przypadku gdy ściany wykopu są pionowe, umacnia się je poprzez rozparcie lub podparcie. Tutaj rodzaj zastosowanego umocnienia również zależny będzie od gruntu i pogody. Wśród wymogów bezpieczeństwa znajduje się też konieczność wykonania spadków umożliwiających odpływ wód deszczowych od wykopu (w pasie terenu przylegającego do górnej krawędzi skarpy na szerokości równej trzykrotnej głębokości wykopu). Należy również zachować bezpieczne odległości wykopów od innych budowli oraz każdorazowo sprawdzać stan istniejących wykopów przed kontynuacją robót. Prawo zabrania też składowania materiału i urobku bliżej niż 1 m od krawędzi wykopu. Ponadto wszyscy pracownicy wykonujący prace ziemne są zobowiązani używać indywidualnych środków ochrony, m.in. hełmów ochronnych.